O szkole inspirowanej Kantem

Kantowskie wychowanie do podmiotowości

Podstawowy cel kantowskiej myśli pedagogicznej, należy wychowywać nie do teraźniejszości, ale do stanu przyszłego, czyli do idei człowieczeństwa.

Aby odróżnić człowieka jako podmiot, musi on się różnić czymś od przedmiotów. Kant upatruje tej podmiotowości w nadawaniu praw odnoszących się do naszego własnego istnienia oraz do określaniu samodzielnie tego istnienia.

Prawo moralne ma być „ludzkim” odpowiednikiem prawa przyrody, dlatego jedna z formuł imperatywu kategorycznego brzmi: „postępuj tak, jak gdyby maksyma twojego postępowania przez wolę twą miała się stać ogólnym prawem“. Staramy się przekazywać tę myśl dzieciom tworzącym naszą społeczność. Jaką zasadą się kierowały w swoim działaniu? Czy chciałyby aby była uniwersalna, obejmowała wszystkich?

Taka perspektywa nie narzuca jednej słusznej moralności. Wymusza jednak zastanowienie się czy to co robię jest zgodne z moimi przekonaniami, z “prawem moralnym we mnie”.

Nowe Wychowanie

“O pedagogice” Immanuela Kanta

Kant zakładał, że natura ludzka przez wychowanie będzie coraz bardziej rozwijana, co wyznacza przed ludzkością perspektywę szczęśliwszej przyszłości. Postulował m.in. w tym celu naukowe zajęcie się pedagogiką.

Kant krytykował pruski model szkolnictwa, wskazywał na potrzebę wprowadzenia zmian w systemie edukacji. W swoim dziele “O pedagogice” (1803) pisał: “Najpierw trzeba tworzyć szkoły eksperymentalne, zanim się będzie otwierać normalne. Wychowanie i nauczanie nie powinno być mechaniczne, ale oparte na zasadach“. Propagował wprowadzenie zmian, które de facto były realizowane przez ruch Nowego Wychowania i później.

Nowe Wychowanie – odpowiedź

Kant jest przez nas traktowany jako jeden z prekursorów nurtu, który powstał na przełomie XIX i XX wieku. Nurt Nowego Wychowania kształtował się na podstawie naturalizmu (J.J. Rousseau), pedagogiki społecznej/socjalnej (E. Durkheim), pedagogiki kultury (I. Kant, W. Dilthey).

Nurt ten jest niejednorodny i obejmuje m.in. myśl:

  • MariiMontessori
  • Helen Parkhurst – szkoła według koncepcji “laboratoryjnego planu daltońskiego”,
  • Aleksandra Neilla – szkoła demokratyczna Summerhill,
  • Rudolfa Steinera – wolne szkoły walfdorskie,
  • Roberta Baden-Powella – ruch skautowy (scouting) / w polskich warunkach zaadaptowany jako harcerstwo,
  • Celestyna Freineta – francuska szkoła nowoczesna,
  • Johna Dewey’a – metoda “learning by doing“
  • Janusza Korczaka.

W jakim sensie Wolna Szkoła Bemowo jest kantowska?

W Wolnej Szkole Bemowo wracamy do korzeni. Cofamy się kolejny krok do postulatów i myśli filozoficznej Immanuela Kanta. Nie odrzucamy dorobku nurtu Nowego Wychowania. Bierzemy jednak pod uwagę, że świat poszedł do przodu. W końcu minęło 100 lat! Szukamy więc autorskich rozwiązań, biorąc pod uwagę:

  • aktualny dorobek naukowy pedagogiki, kognitywistyki, psychologii,
  • rozwiązania proponowane przez różne szkoły nurtu Nowego Wychowania (m.in. edukację demokratyczną w Summerhill i Sudbery, plan daltoński, szkoły montessori, walfdorskie, Reggio Emilia),
  • postęp technologiczny i możliwości jakie przed nami otwiera,
  • współczesne wymagania systemowe – podstawę programową, reguły prawa państwowego (m.in. dotyczące samodzielności dzieci).

Państwo celów

Ludzie jako zbiorowość powinni – zdaniem Kanta – dążyć do idealnego społeczeństwa, jakim jest „państwo celów”. Pojęcie to interpretuje się na dwa sposoby.

Definicja kantowskiego Państwa celów

Po pierwsze, państwo to tworzą ludzie, którzy nawzajem traktują siebie jako cele-same-w-sobie, w myśl powyżej przytoczonej wersji imperatywu. Ludzie są zbiorem celów.

Druga interpretacja głosi, że jeśli wszyscy rozumni ludzie wyznaczają te same prawa, są ze sobą zgodni co do celów, jakimi powinni się kierować, a więc państwo celów jest społecznością rozumnie przyjętych celów swych dążeń.

Społeczność jako realizacja kantowskiego Państwa Celów w mikroskali

W Wolnej Szkole Bemowo tworzymy społeczność. Jest ona tworem, który w idei ma przypominać kantowskie państwo celów.

Chcemy aby każdy członek naszej społeczności czuł się w niej traktowany podmiotowo – przez każdego – i dorosłych, i dzieci. Każdy członek społeczności ma takie same prawa. Ma możliwość wypowiedzenia się, podzielenia swoimi przemyśleniami, potrzebami, celami. Razem, podczas cotygodniowych zebrań społeczności dbamy o to aby ustalać zasady jakie sprawią, że każdy członek społeczności będzie się czuł w niej dobrze.

Bardziej praktycznie o kantowskiej szkole:

Poczytaj o nas więcej i dowiedz się: